kutubhona

(الصَّابِئِينَ собиийлар).54 Агар бу сўзни (الصبوة ) сўзидан олинган десак, у ҳолда бу сўз динсизлар маъносини англатади. (الصبوة ) сўзи ҳақиқатдан юз ўгириш маъносидадир. Агар уни (صبأ ) сўзидан олинган десак, у ҳолда бу сўз ўз динидан чиққанлар маъносини англатади. Юлдузнинг чиқишини ифодалашда ҳам шу сўз ишлатилган. Фалончи фалон жойга чиқди, дейилганда ҳам шу сўз қўлланган. Демак, (الصَّابِئِينَ ) сўзи ё динсизлар ё динидан бошқа динга ўтганлар ёки динидан динсизликка ўтганлар, деган маъноларни англатади. Шунга кўра

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَالَّذِينَ هَادُواْ وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ
(албатта, имон келтирган зотлар, яҳудий бўлганлар, насронийлар ва собиийлар) ибораси турли динлардаги бутун башариятни ўз ичига олади. Шу ерда қуйидагилар англашилади:

1- Оят умумийликни ифодалайди. (الَّذِينَ ) бу ҳам умумийликни ифодаловчи сийға. (النَّصَارَى ) (الصَّابِئِينَ ) алиф лом кирган бу сўзлар ҳам умумийликни ифодалайди. Уларнинг умумийликни ифодалашлари айтиб ўтганимиздек бутун башариятни ўз ичига олишидир.

2- Бу муборак оят Аллоҳ Таоло олдинги оятда яҳудларга қотилликлари, кофирликлари ва осийликлари учун қаттиқ жазо ҳақидаги ваъдани баён қилганидан кейин келяпти. Гўё ўша яҳудлар, бизнинг авлоду аждодимиздан ҳам Исломга кириб яхши бўлганлари, савоб олганлари ҳам бўлиши мумкинми, деб сўрамоқдалару бу оят уларнинг шу саволларига жавоб бўлаётгандек. Яъни, Аллоҳ бу муборак оятда баён қиляптики, яҳудлар бўладими, оятда айтилган бошқалар бўладими, агар Аллоҳ шарт тарзида айтган ўша яхшиликни қилган одам савобга эришади.

مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ

((Улардан) қайсилари Аллоҳга, охират кунига ишонса ва яхши амаллар қилса, ўшаларга Парвардигорлари ҳузурида ажр бордир ва улар учун хавфу хатар, ғам-андуҳ йўқдир). Имон келтирганлар ўз имонларида барқарор туриб, яхши амалларни қилсалар, яҳудлар, насоролар, собиинлар ҳам Аллоҳга, охират кунига имон келтириб,

(54) Бу ерда собиа номи билан исмланган тоифа ва тоифалар ҳақида ривоятлар бор. Лекин уларда суянса бўладиган саҳиҳ нассни кўрмадим. Шунинг учун луғатда келган мадлулини олдим.